Przywróćmy granice Europy

Alain Besançon zastanawiał się kiedyś, gdzie przebiegają granice Europy. I doszedł do wniosku, że wyznacza je na Wschodzie linia barokowych kościołów. Wydaje się jednak, że nie wziął pod uwagę, iż prawosławie ukraińskie miało inny charakter niż Cerkiew rosyjska, stanowiąca zgodnie z bizantyńską tradycją instrument polityki państwowej i mocarstwowej. Kres Europy wyznaczają więc granice Szwecji i Rzeczypospolitej w XVII wieku Czym w praktyce różni się Europa od Azji? Tylko w Europie powstał służebny stosunek władzy wobec obywatela. Obywatel uważa państwo za swoje, gdy służy mu ono i chroni go. U Wielkiego Chana poddany jest po to, by służyć władzy, jest jej rabem, a władza może z nim zrobić wszystko. Człowiek jest śmieciem bez wartości i godności i powinien być szczęśliwy, jeśli Chanowi na coś się przyda. Takie też są nasze doświadczenia z Rosją. Gorzej, ona ten model eksportuje wszędzie, gdzie sięgają jej wpływy. Gdyby ziemie rosyjskie zjednoczyła nie Moskwa, lecz