Międzymurze

Mówi się: przedmurze – w istocie była międzymurzem – od południa napierał dynamiczny islam, od wschodu odradzająca się i „zbierająca ziemie ruskie” Moskwa. Od zachodu napór żywiołu niemieckiego nieco osłabł i przybrał pokojowe formy, ale nowe siły wlała w niego reformacja, lada moment na groźną potęgę mieli też się wybić Szwedzi. A przecież istniało zagrożenie wewnętrzne w postaci szybkich postępów reformacji. Kalwinizmowi uległa większość magnaterii, zwłaszcza litewskiej, luteranizm kwitł w miastach, gdzie dochodziło do antykatolickich burd i profanacji krzyża, „nowinkom” ulegało duchowieństwo, nawet prymas Uchański deliberował z Zygmuntem Augustem nad perspektywą „Kościoła narodowego”. Dodajmy do tego blisko połowę mieszkańców wiernych prawosławnej ortodoksji i ogromną mniejszość żydowską... Jak udało się z tego wyjść bez krwawych bratobójczych wojen, pogromów? To jeden z ciekawszych wątków pracy Roberta Kościelnego „Przedmurze chrześcijaństwa”, będącego II tomem „Patriotycznej