Jedenasta plaga egipska. Rzecz o skorpionach

Egipt nawiedziła dawno niewidziana w tym kraju plaga. Trzy dni deszczu z gradem doprowadziły do wielu kłopotów z infrastrukturą i energią, ale cały świat i tak zmroziła wiadomość o setkach ukąszeń skorpionów. Pajęczaki zabiły trzy osoby, 500 raniły…

„I wyciągnął Mojżesz laskę swoją do nieba, a Pan zesłał grzmot i grad i spadł ogień na ziemię. Pan spuścił również grad na ziemię egipską. I powstał grad i błyskawice z gradem na przemian tak ogromne, że nie było takich na całej ziemi egipskiej od czasu, gdy [Egipt] stał się narodem. I spadł grad na całą ziemię egipską, na wszystko, co było na polu. Grad zniszczył ludzi, zwierzęta i wszelką trawę polną oraz złamał każde drzewo na polu. Tylko w ziemi Goszen, gdzie byli Izraelici, nie było gradu” – to opis siódmej biblijnej plagi, jaka spadła na Egipt. Stary Testament nie opisuje, jakie były konsekwencje dla ekosystemu wszystkich niesamowitych zdarzeń, które zesłał Bóg na krnąbrnych mieszkańców Doliny Nilu. O tym, jak mógł wyglądać krajobraz po burzy, dowiadujemy się w 2021 roku.

11. plaga

Asuan to średniej wielkości miasto położone w południowym Egipcie. Leżąca nad Nilem miejscowość jest uznawana za południową bramę do kraju. Jest miejscem wielu wycieczek, które dopływają tutaj najdłuższą rzeką świata z miast położonych poniżej. Kiedyś cały region Asuan słynął z kamieniołomów, a surowiec m.in. stąd trafiał na północ do budowy najsłynniejszych budowli świata starożytnego. Miasto, a w zasadzie znajdująca się tu największa wyspa na Nilu, Elefant, była jednym z największych ośrodków handlu kością słoniową. Dziś przede wszystkim jednak 220-tysięczna miejscowość stawia na turystykę. Ludzie z całego świata zachwycają się tutejszymi zabytkami i gigantyczną tamą o wysokości 111 metrów i ponad 3,6 km długości. Stworzony przez tamę zalew jest jednym z największych sztucznych akwenów świata, zwanym jeziorem Nassera.

Asuan to dziś najbardziej suche i gorące zamieszkane miejsce Egiptu. Spada tu tylko 1–2 mm deszczu na 5 lat. Opady są tak nikłe, że większość domów w tym rejonie po prostu nie potrzebuje dachów. Nic dziwnego, że prawdziwą konsternację mieszkańców wzbudziły trzydniowe ulewy i gradobicia. Pogoda była szokiem nie tylko dla ludzi, lecz także dla świata przyrody. Zalane zostały również nory i schronienia jadowitych węży i skorpionów. Wypłoszone zwierzęta wyszły z ukrycia. Tylko 16 listopada Ministerstwo Zdrowia Egiptu podało, że doszło do 503 ukąszeń przez skorpiony. Zginęły trzy osoby, a 80 trafiło do szpitala. Problem okazał się tak duży, że natychmiast wysłano w rejon tysiące dawek surowic i leków na ukąszenia. Wiadomość lotem błyskawicy obiegła cały świat, a część komentatorów zaczęła widzieć w tym zapowiedź końca świata.

Niebezpieczne skorpiony

Na świecie żyje około 2,5 tys. gatunków skorpionów. Mają zróżnicowaną wielkość. Najmniejsze okazy mogą mieć niecały centymetr długości, a największe nawet 20 cm. W „Księdze rekordów Guinnessa” jako największego współczesnego skorpiona odnotowano Heterometrus swammerdami o długości około 23 cm. Mimo że mało kto z Polski widział na żywo skorpiona, to jednak wszyscy instynktownie je rozpoznajemy. Te pajęczaki charakteryzują się czterema parami odnóży, z czego jedną stanowią chwytne szczypce. Na odwłoku znajduje się coś w rodzaju ogona zwieńczonego kolcem jadowym. To właśnie on służy skorpionom do ataku na ofiarę – czy to w czasie polowania, czy obrony.

Skorpiony są prawdziwymi mistrzami w przystosowaniu do warunków ekstremalnych. Przy silnych falach gorąca potrafią wpaść w estywację, czyli włączyć w organizmie tryb oszczędzania. Mogą przeżyć nawet rok bez jedzenia. Niektóre gatunki potrafią znacznie ograniczyć również proces metabolizmu i oddychania. Część z nich jest w stanie wytrzymać nawet do 48 godzin bez zaczerpnięcia powietrza. Niesamowite są również ich przystosowania do suszy. Pustynne skorpiony wchłaniają wodę z jedzenia, są też w stanie przyswoić wilgoć z gleby. Trzeba powiedzieć, że pajęczaki te cechują się dość dużą długowiecznością. W sprzyjających warunkach niektóre gatunki są w stanie przeżyć nawet 25 lat. Ciekawą właściwością skorpionów jest fluorescencja. Świecą one żywym, niebiesko-zielonym blaskiem po wystawieniu na działanie pewnych zakresów długości fal światła ultrafioletowego. Naukowcy nie są w stanie powiedzieć, po co skorpionom akurat takie przystosowanie. Innym fenomenem jest to, że pajęczaki te najprawdopodobniej przeżyłyby wojnę nuklearną, bo... wykazują wysoką odporność na promieniowanie. Zjawisko to odkryto podczas prób broni atomowej na pustyniach USA. 

Zabójcy

To, co jednak fascynuje i przeraża w skorpionach, to ich jad. Ostrożne szacunki mówią, że rocznie skorpiony zabijają około 2,5–3 tys. ludzi. To bardzo dużo. Jednak nie wszystkie skorpiony to zabójcy. Tak się bowiem składa, że na tyle tysięcy gatunków tylko jedynie około 25 jest w stanie zadać zabójczą ranę człowiekowi. Zwykle jest to wynik niefrasobliwości człowieka. Będąc w kraju, gdzie żyją te pajęczaki, lepiej sprawdzać buty przed ich włożeniem i zajrzeć do pościeli, zanim z niej skorzystamy. Uważać trzeba na Bliskim Wschodzie, ale również w Meksyku. Mówi się, że w tym drugim kraju po spotkaniu ze skorpionem rocznie ginie nawet 300 osób. Oczywiście nie każdy atak skorpiona jest śmiertelny. Wszystko zależy również od tego, ile jadu wstrzyknie on w ciało ofiary. Na pewno jednak nie jest to nic przyjemnego. Niektórzy atak porównują do… rażenia piorunem. Objawy zaczynają występować po około 4 minutach od ukąszenia. Następuje jakby silna reakcja alergiczna. Najpierw mamy drętwienie i mrowienie. Potem zaczynają się drgawki i trudności w oddychaniu, a w końcu paraliż. Na szczęście na jad jest surowica, którą trzeba podać natychmiast po ukąszeniu. Jeżeli się zdąży... Zanim jednak zaczniecie Państwo panikować, to przypominam, że rocznie w Polsce kilkanaście osób ginie od niefortunnego użądlenia osy. Natura często jest niebezpieczna. 

• Ciekawostki o skorpionach
  Skorpiony są owiane złą sławą. W filmach wykorzystywano je do skrytobójczego eliminowania przeciwników. Kojarzone są z podstępnością i mściwością. 
• Starszy niż dinozaury
• Skorpiony istniały prawdopodobnie jeszcze przed dinozaurami. Niektórzy naukowcy uważają, że początkowo był to gatunek morski i to właśnie ten pajęczak skolonizował ziemię i wyszedł pierwszy na ląd. 
• Drogi jad
• Jad skorpiona z gatunku Leiurus quinquestriatus jest jedną z najdroższych substancji na świecie. Litr kosztuje około 10 mln dolarów. Niektórzy naukowcy twierdzą, iż substancję tę można wykorzystać jako lek na raka.
• Symbol zła
• W Nowym Testamencie skorpiony konkurują z wężami o miano diabelskiego zwierzęcia. Święty Łukasz pisze: „Oto dałem wam władzę stąpania po wężach i skorpionach, i po całej potędze przeciwnika, a nic wam nie zaszkodzi”.
• Odporny na atom
• Podczas projektu „Manhattan” przeprowadzano pierwsze próby z bombą atomową. Wśród wielu obserwacji, które poczyniono, zauważono, że skorpiony są odporne na promieniowanie, które emituje broń jądrowa. 
• Militarny zwierz
• Słowa „skorpion” używa się w wojskowości – nazywa się tak wiele produkowanych rodzajów broni. Jedną z pierwszych maszyn o tej nazwie była ogromna rzymska kusza, która służyła jako maszyna oblężnicza. 
• Skorpion i żaba
• Skorpion namawia żabę, by ta przetransportowała go przez rzekę. Płaz daje się namówić. Na środku rzeki pajęczak używa żądła i atakuje żabę. Oboje toną. Skorpion tłumacząc się ze swojego działania, mówi, że taką ma naturę.
• Przekąska
• W wielu krajach na świecie skorpiony są spożywane jako przekąska. Pajęczaki te, przeważnie smażone na głębokim tłuszczu, jada się w Afryce i w Azji. W Wietnamie skorpiony dodaje się do alkoholu. 
• Znak zodiaku
• Skorpion to jeden z 12 znaków zodiaku. Osoby spod tego znaku zodiaku urodziły się pomiędzy 23 października a 22 listopada. Ponoć charakteryzują się silną psychiką i nie poddają się łatwo.
• Drink Bonda
• W filmie „Skyfall” James Bond wypił tzw. drink ze skorpionem. 007 pijany w barze wychylał whiskey, trzymając na ręku pajęczaka. Agent wypił drinka, nie rozdrażniając skorpiona, a na koniec nakrył go szklanką.
• Seryjny morderca
• Był jednym z najsłynniejszych seryjnych morderców PRL-u. W latach 1975–1983 zamordował 9 kobiet i przeprowadził 11 ataków. Paweł Tuchlin przez lata był tak nieuchwytny, że milicja nadała mu pseudonim Skorpion. 

FLASH przyrodniczy

Nazwij żubra

W zagrodzie pokazowej żubrów w Mucznem w tym roku urodziły się trzy cielęta. Młoda jałówka dostała już imię Purkawka. Natomiast dwa byczki urodzone później w dalszym ciągu są bezimienne, wobec czego Nadleśnictwo Stuposiany organizuje konkurs na imiona dla nich. – Warunkiem udziału jest zaproponowanie imion męskich, rozpoczynających się od liter „Pu”, tak w księdze rodowodowej żubrów przyjęto ewidencję osobników linii białowiesko-kaukaskiej urodzonych w hodowlach zamkniętych, a żubry z tej linii żyją właśnie w Bieszczadach – wyjaśnia Ewelina Baran z Nadleśnictwa Stuposiany. – Na propozycje czekamy do 2 grudnia, by 6 grudnia, na Mikołajki, ogłosić werdykt. Dla autorów wybranych imion przewidziano nagrody. Propozycje należy przesyłać na adres mailowy ewelina.baran@krosno.lasy.gov.pl

Kozic mniej niż zakładano

1095 kozic naliczyli przyrodnicy z polskiego i słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego podczas wspólnej akcji liczenia tych chronionych zwierząt. Przyrodnicy przypuszczają, że faktyczna populacja może być jednak większa – podały w czwartek władze słowackiego parku. „Spodziewaliśmy się, że sumaryczne dane o populacji będą wyższe. Nasze założenia opieramy na całorocznych obserwacjach, z których wynika, że rzeczywisty stan populacji kozic w Tatrach jest nieco wyższy, niż wyszło podczas przeprowadzonej akcji” – wyjaśnił Józef Hybler, zoolog z Lasów Państwowych słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego.