Wejdź do historii
Muzeum Historii Polski zostało powołane 2 maja 2006 r. Od początku tworzyło wystawy, edukowało i na różne sposoby popularyzowało historię. Przez długie lata wyzwaniem pozostawał jednak brak stałej siedziby. Początkowo miała ona powstać nad Trasą Łazienkowską nieopodal Zamku Ujazdowskiego. Lata mijały, a decyzji o lokalizacji i o finansowaniu inwestycji wciąż brakowało. Zasadniczą zmianę przyniósł dopiero przełom lat 2015 i 2016. Z inicjatywy wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, prof. Piotra Glińskiego rząd zatwierdził lokalizację Muzeum na warszawskiej Cytadeli i zabezpieczył odpowiednie środki finansowe. Już w listopadzie 2016 r. zaprezentowano projekt siedziby instytucji, a w lipcu 2018 r. symbolicznie wbito pierwszą łopatę pod jej budowę. Budowy nie zatrzymały ani pandemia covid-19, ani inwazja rosyjska na Ukrainę i wywołane nią problemy ekonomiczne. We wrześniu 2023 r. nowy gmach Muzeum Historii Polski przyjmie pierwszych gości. „Wielkie i małe historie. Tworzenie kolekcji Muzeum Historii Polski” – to tytuł wystawy czasowej, która przywita pierwszych gości Muzeum.
Ekspozycję tworzy kilkaset z blisko 60 tysięcy obiektów ze zbiorów MHP. Maszyna szyfrująca Enigma, unikatowe obrazy Bractwa św. Łukasza, kopie konserwatorskie aktu unii lubelskiej i konfederacji warszawskiej – to tylko niektóre z wyjątkowych obiektów prezentowanych na wystawie. Stanowią one barwną panoramę polskich dziejów, rysują rozmaite konteksty – polityczne, cywilizacyjne i kulturalne. Obok dzieł sztuki i rzemiosła, zabytków o kluczowym znaczeniu dla historii państwa i narodu jest miejsce dla przedmiotów pozornie zwyczajnych, które były świadkami poruszających losów ich właścicieli.
Wystawę odwiedzimy w sali wystaw czasowych o powierzchni 1400 m2. Do chwili otwarcia w 2026 roku wystawy stałej będzie ona sercem wystawienniczej działalności MHP. Jednak gmach Muzeum Historii Polski to dzieło samo w sobie. Efektowna marmurowa elewacja nawiązuje do kolejnych warstw naszej historii: od czasów najdawniejszych do współczesności. Kamienne płyty zdobione są reliefami, nawiązującymi do symboli polskiej architektury. Począwszy od Drzwi Gnieźnieńskich, przez ornamenty romańsko-gotyckie, zdobienia inspirowane zamkiem na Wawelu, aż po dwudziestowieczny modernizm. W ich poszukiwaniu warto uważnie studiować elewację budynku ze wszystkich czterech stron świata!
We wnętrzu budynku odkryjemy inne niezwykłe przestrzenie. Widownia audytorium muzealnego liczy blisko 580 miejsc. Tu będą organizowane koncerty, widowiska, konferencje, debaty oraz inne wydarzenia. Będzie to także stała sala koncertowa Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa. Z kolei do odwiedzenia sali kinowo-teatralnej, mieszczącej do 135 widzów, zapraszamy już w trakcie Festiwalu Otwarcia. W tym miejscu będą się odbywały pokazy filmowe oraz spektakle teatralne, w tym znane już produkcje Muzeum, takie jak „Piastodzieje” i „Jagiellada”. Tutaj także można będzie przysłuchiwać się debatom towarzyszącym otwarciu nowego gmachu MHP.
Ale nie zapominajmy o aktywnościach na świeżym powietrzu! W Parku Edukacyjnym MHP na gości czekają zajęcia edukacyjne oraz gra tere-nowa. Efektownym zwieńczeniem budynku jest taras widokowy. Rozpościera się z niego wspaniała panorama stolicy. Tu warto będzie zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie z Festiwalu Otwarcia!
Szanowni Państwo,
Za kilka dni otwarcie siedziby Muzeum Historii Polski. Wreszcie, po ponad trzydziestu latach wolnej Rzeczypospolitej i bez mała dwudziestu od powołania instytucji, pięć lat po wbiciu pierwszych łopat w piasek warszawskiej Cytadeli i wmurowaniu kamienia węgielnego, możemy z dumą zaprezentować piękny gmach tego muzeum, jego stałą siedzibę.
To największa inwestycja państwa polskiego w dziedzinie kultury. Największa - i na pewno najważniejsza spośród 7645 inwestycji kulturalnych realizowanych w wszystkim dlatego, że dokładnie tak powinno wyglądać miejsce, które będzie mieścić w sobie opowieść o tysiącu z górą lat historii Polski i Polaków – państwa i narodu. I to właśnie opowieść, narracja, która znajdzie się w murach tego gmachu, decyduje o tym, że jest to miejsce szczególne.
Imponująca fasada budynku stanowi metaforę naszych dziejów: nic bowiem nie dzieje się w oderwaniu od przeszłości, a najtrwalszym spoiwem wspólnoty jest tradycja. Tak właśnie można rozumieć poziome kamienne pasy, symbolizujące zachodzące po sobie, nawarstwiające się, procesy społeczne i kulturowe. Ale także pęknięcia procesów historycznych, trudny i burzliwy niekiedy brak ciągłości dziejów. Wszystko to razem składa się na symboliczną opowieść o dokonaniach Polaków. Opowieść, na którą niepodległa Polska czekała zbyt długo.
Otwarcie od lat wyczekiwanej siedziby Muzeum Historii Polski to też okazja, aby przedstawić inne ważne inwestycje muzealne, których w różnej postaci w ciągu minionych 8 lat zrealizowaliśmy ponad 300, a których pełna lista znajduje się na stronie www.kultura.gov.pl.
W świecie, w którym państwa rywalizują na narracje, w którym obok siły militarnej i ekonomicznej, o sukcesie i roli państwa decyduje tzw. miękka siła, kul-tura musi być traktowana jako inwestycja w przyszłość. Rząd Prawa i Sprawiedliwości już w pierwszym roku swojego urzędowania podniósł nakłady na kulturę do ponad 1 procenta budżetu państwa. Potem z roku na rok zwiększaliśmy to finansowanie – dzięki temu mogliśmy i możemy rozwijać nowoczesne instytucje, modernizować te zasłużone, rozwijać nasze kolekcje muzealne na niespotykaną dotąd skalę, wypełniać białe plamy polskiej pamięci, zadbać o polskie dziedzictwo poza granicami kraju.
Muzea odzyskują swój blask
Programy dotacyjne ministra kultury i dziedzictwa narodowego od lat stanowią istotne źródło finansowania rozwoju oferty muzealnej w Polsce. Dzięki dotacjom ministra w ramach programów takich jak „Wspieranie działań muzealnych”, „Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju” czy „Rozbudowa zborów muzealnych” możliwe jest tworzenie nowoczesnych wystaw, konserwacja cennych muzealiów oraz zakup eksponatów i całych kolekcji do zbiorów.
Beneficjentami dotacji są m.in. muzea samorządowe, których organizatorami są samorząd województw, gmin i powiatów. Dzięki wsparciu finansowemu ministra kultury i dziedzictwa narodowego (KiDN) udało się w nich przeprowadzić szereg wartościowych projektów. Wśród nich wyróżniają się przedsięwzięcia realizowane przez największe warszawskie muzea takie jak Muzeum Powstania Warszawskiego czy Muzeum Warszawy, których organizatorem jest Miasto Stołeczne Warszawa.
Wizytówka Warszawy
Powołane z inicjatywy śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego Muzeum Powstania Warszawskiego (MPW) w momencie otwarcia w 2004 roku było jedną z najnowocześniejszych instytucji tego typu na świecie. Jego ekspozycja od początku wyróżniała się niespotykaną w muzeach interaktywnością. Zwiedzający poprzez możliwość dotykania eksponatów mogą poszerzyć i wzmocnić swoje doświadczenie bezpośredniego obcowania z pamiątkami z Powstania. Jest to jedno z najbardziej rozpoznawanych na świecie polskich muzeów, które co roku odwiedza około 600 tys. osób, w tym wielu turystów z zagranicy. W sposób nieunikniony niestety prowadzi to do zużywania się i niszczenia elementów ekspozycji. W latach 2020–2023 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazało MPW środki na modernizację ekspozycji stałej, które umożliwiły zakup nowoczesnych gablot i sprzętu audio oraz wymianę wydruków wielkoformatowych. Celem tych działań było utrzymanie najwyższego poziomu ekspozycji muzealnej, jaki reprezentuje ta wyjątkowa w skali Polski i świata instytucja, będąca jedną z wizytówek Warszawy.
Nowe nabytki muzealne
Ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prowadzony jest również skierowany do muzeów program zakupowy pn. „Rozbudowa zbiorów muzealnych”, w ramach którego dotowane są projekty, polegające na nabywaniu przez muzea eksponatów i całych kolekcji. Stałym beneficjentem programu jest Muzeum Warszawy, które w latach 2020–2022 otrzymało blisko 200 tys. zł na zakup eksponatów do zbiorów rzemiosła artystycznego, z których słynie warszawska kolekcja. Z tych środków sfinansowano zakup kolekcji XIX-wiecznych sreber warsztatu Karola Filipa Malcza, wybitnego warszawskiego złotnika, na którą składały się buliera z podstawą i podgrzewaczem, cukiernica, świeczniki, zestaw sztućców i lustro oraz kolekcji wyrobów użytkowych z metalu (2 imbryki, dzbanek, wazon i lampka oliwna) wykonanych w latach 1830–1925 w słynnych firmach, prowadzonych przez warszawiaków: Braci Łopieńskich, Szymona Anisko i Józefa Fraeta. Te przepiękne muzealia, świadectwo najwyższego poziomu stołecznych rzemieślników można oglądać na wystawie stałej Muzeum Warszawy w Gabinecie Sreber i Platerów Warszawskich oraz Gabinecie Brązów Warszawskich.
Warto w tym kontekście wspomnieć o nabytkach innych muzeów samorządowych. W 2021 roku dzięki specjalnej dotacji w ramach programu „Rozbudowa zbiorów muzealnych” Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega pozyskało unikatową Kolekcję Dzikowskiej. Powstała ona w I połowie XIX wieku z inicjatywy członków rodu Tarnowskich. Składa się z ponad 250 wysokiej klasy różnorodnych obiektów z wieków od XVI do XX: głównie dzieł malarstwa sztalugowego pędzla polskich i zagranicznych mistrzów oraz miniatur na kości słoniowej. Zakup był zwieńczeniem wieloletnich zabiegów i starań władz miasta Tarnobrzega, tarnobrzeskich środowisk kulturalnych i przedstawicieli rodziny Tarnowskich, aby skupić w zamku dzikowskim ocalałą część kolekcji.
W 2022 roku niezwykły obiekt został zakupiony przez Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju. Jest nim bilet skarbowy o nominale 500 złotych polskich z 8 czerwca 1794 roku. Emisja tego nominału objęła zaledwie 500 egzemplarzy – to najmniejszy w historii nakład polskiego pieniądza papierowego, z którego zachowało się jedynie 7 znanych sztuk. Wprowadzony został do obiegu w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej i stanowi fenomenalną pamiątkę tego historycznego wydarzenia.
Z kolei Muzeum Bursztynu w Gdańsku od lat rozbudowuje swoją kolekcję tematyczną, korzystając z możliwości programu „Rozbudowa zbiorów muzealnych”. Ostatnim zakupem jest inkluzja skorpiona Arachnida Scorpionida zatopionego w bursztynie bałtyckim, powstała około 40 mln lat temu. Koszt tego malutkiego przedmiotu w 80 proc. został pokryty z dotacji ministra KiDN.
Wsparcie finansowe w ramach programów dotacyjnych Ministra KiDN dla muzeów samorządowych jest niezwykle istotne. Programy te są często jedyną szansą na realizację wartościowych społecznie przedsięwzięć, także w przypadku remontów i modernizacji ekspozycji czy zakupów eksponatów o większej wartości.
Źródła naszej tożsamości
Zainteresowanie społeczeństwa dziedzictwem kulturowym w jego wszystkich wymiarach od wielu lat wzrasta. Trend ten widoczny jest zresztą nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. W dobie globalizacji i postępującego naporu łatwo dostępnego przekazu popkulturowego ludzie coraz częściej poszukują tego, co ich wyróżnia. Dziedzictwo buduje tożsamość, a muzeum staje się miejscem, której o tej tożsamości opowiada i ją kształtuje.
Od 2015 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjęło szereg działań, mających na celu unowocześnienie polskiego muzealnictwa tak, aby osiągało ono najwyższe standardy. Realizowane w latach 2015-2023 projekty dotyczyły budowy nowych muzeów, remontów i rewitalizacji instytucji od dawna funkcjonujących, przebudowy ekspozycji muzealnych, wsparcia niedofinansowanych przez lata muzeów poza wielkimi miastami czy wreszcie zakupów nowych eksponatów, aby wzbogacić kolekcje uszczuplone w XX wieku przez nazistowskie Niemcy i sowiecką Rosję.
Inne oblicze Cytadeli
Z całą pewnością najważniejszym przedsięwzięciem muzealnym ostatnich lat jest zmierzająca ku finałowi budowa Muzeum Historii Polski w Warszawie: pierwsi zwiedzający będą mogli obejrzeć wspaniały gmach znajdujący się na warszawskiej Cytadeli już w końcu września bieżącego roku. Należy przypomnieć, że Muzeum Historii Polski zostało utworzone w 2006 roku, lecz wskutek wielu zaniechań ze strony rządzących budowa jego siedziby zaczęła się realnie dopiero 10 lat później, a więc w 2016 r. Cytadela, zbudowana jako symbol obcej dominacji nad Polską, zaczyna nowe życie – poprzez kompleks muzealny obejmujący również Muzeum Wojska Polskiego – jako pomnik polskiego ducha.
Na rocznicę niepodległości
Bardzo znaczącym wydarzeniem, szczególnie w kontekście obchodzonego tak niedawno stulecia odzyskania niepodległości, było ukończenie budowy i otwarcie dla publiczności w 2020 roku Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. To nowoczesne Muzeum jest hołdem dla jednej z najważniejszych postaci w dziejach naszej Ojczyzny, ojca naszej niepodległości, ale także dla wszystkich bohaterów, dzięki którym Polska wróciła na mapę Europy.
Otwarte w 2020 roku Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, mieszczące się w kopule Świątyni Opatrzności Bożej w warszawskim Wilanowie, opowiada historię Polski poprzez życiorysy dwóch patronów Muzeum. Ramy czasowe wystawy obejmują okres od 1901 roku (rok urodzin Stefana Wyszyńskiego) do 2005 roku (śmierć Jana Pawła II). Jan Paweł II od wielu lat znajduje się na czele rankingów najwybitniejszych Polaków w historii – otwarcie w stolicy poświęconego mu muzeum było powinnością, której musieliśmy sprostać.
Bezcenne eksponaty w godnej oprawie
Pod koniec roku 2016, dzięki staraniom ministra kultury i dziedzictwa narodowego udało się nabyć na własność państwa kolekcję bezcennych dla kultury i tożsamości polskiej dzieł sztuki składających się na zbiory Muzeum Książąt Czartoryskich. Zbiory te, będące do 2016 roku jedynie depozytem Muzeum Narodowego w Krakowie, a przechowywane w obiektach również zakupionych na rzecz muzeum wymagały godnej oprawy. Dlatego kontynuowano gruntowny remont Pałacu Czartoryskich w Krakowie oraz przeprowadzono remont tzw. Klasztorka. Obecnie w wyremontowanych zabytkowych gmachach możemy podziwiać nowocześnie zaaranżowane ekspozycje, na których prezentowane są tak wspaniałe dzieła jak „Portret Damy z gronostajem” Leonarda da Vinci czy „Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem” Rembrandta.
Nowe muzea na mapie Polski
O bolesnej historii najnowszej opowiadają nowo powstałe muzea, tak jak otwarte w 2022 roku Muzeum – Dom Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej, prezentujące życie jednego z największych, przez wiele lat przemilczanych bohaterów – rotmistrza Witolda Pileckiego; Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej, którego misją jest upamiętnienie szczególnie tych osób, które z narażeniem życia niosły pomoc więźniom KL Auschwitz; Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce, przybliżające sylwetki tych, którzy po latach okupacji niemieckiej postanowili dalej walczyć o wolną Polskę z narzuconymi władzami komunistycznymi; otwarte w sierpniu 2023 roku Muzeum Piaśnickie w Wejherowie, upamiętniające Zbrodnię Pomorską: masowe egzekucje na Pomorzu, w tym szczególnie w Piaśnicy, gdzie od 1939 roku za-mordowano ok. 12 tysięcy Polaków.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego uratował też od likwidacji zbiory Narodowego Muzeum Techniki, które od 2022 roku można ponownie oglądać w jego siedzibie w Pałacu Kultury i Nauki, która przeszła generalny remont i znów jest tłumnie i chętnie odwiedzana przez warszawiaków. Niebawem rozpoczną się prace przy budowie nowoczesnej i wielofunkcyjnej siedziby muzeum na błoniach Stadionu Narodowego, gdzie obok NMT powstanie też Muzeum Historii Naturalnej.