Restrukturyzacja zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne

W celu rozwiązania problemu zadłużenia gospodarstw rolnych w Polsce przewidziano formy pomocy, w tym przejęcie przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) długu podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne, powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej, pod warunkiem przeniesienia własności całości albo części nieruchomości rolnej na rzecz Skarbu Państwa. 

Od lutego 2019 r. o przejęcie długu mogą ubiegać się podmioty prowadzące gospodarstwo rolne, które nie znajdują się w stanie likwidacji lub upadłości lub wobec których nie toczy się postępowanie restrukturyzacyjne. 

Warunki przejęcia długu

KOWR może przejąć dług podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne jedynie w wypadku, gdy przedmiotem przejęcia jest dług o charakterze pieniężnym, powstały w związku z prowadzeniem działalności rolniczej, a jego wysokość nie przekracza wartości nieruchomości, pomniejszonej o wysokości sumy hipoteki ustanowionej na tej nieruchomości.

Przejęcie długu podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne przez KOWR odbywa się w drodze umowy:

1. za zgodą wszystkich wierzycieli na przejęcie długu oraz 
2. pod warunkiem przeniesienia przez ten podmiot na rzecz Skarbu Państwa własności całości lub części nieruchomości rolnej wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez ten podmiot. 

Wnioski o przejęcie długu są przyjmowane i rozpatrywane do wyczerpania limitu wydatków z budżetu państwa na ten cel. 

Tryb postępowania o przejęcie długu

Postępowanie o przejęcie długu przez KOWR odbywa się na wniosek podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne. Podmiot prowadzący gospodarstwo rolne zobowiązany jest do ujawnienia we wniosku wszystkich długów powstałych w związku z prowadzeniem działalności rolniczej. Wniosek o przejęcie długu jest składany w OT KOWR, w którego zasięgu terytorialnym jest położona nieruchomość rolna, której własność ma zostać przeniesiona na rzecz Skarbu Państwa. W przypadku położenia nieruchomości rolnej na terenie podlegającym pod właściwość terytorialną kilku OT KOWR wniosek (wraz z odpowiednimi załącznikami) należy złożyć do oddziału, na którego obszarze znajduje się największa część powierzchni nieruchomości. 

Łączny okres od złożenia wniosku do podpisania umowy o przejęciu długu nie może przekroczyć 60 dni. O sposobie rozpatrzenia wniosku OT KOWR pisemnie informuje podmiot prowadzący gospodarstwo rolne.

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku OT KOWR wzywa podmiot prowadzący gospodarstwo rolne do zawarcia umowy przejęcia długu w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. W imieniu KOWR umowę o przejęciu długu zawiera dyrektor OT KOWR na podstawie stosownego pełnomocnictwa Dyrektora Generalnego KOWR. W terminie 30 dni od dnia zawarcia umowy o przejęciu długu podmiot prowadzący gospodarstwo rolne składa w OT KOWR, w którym złożył wniosek o przejęcie długu, zgodę wierzycieli na przejęcie długu. 

Przeniesienie własności i przejęcie nieruchomości

W terminie 30 dni od złożenia zgody wszystkich wierzycieli na przejęcie długu pomiędzy KOWR a podmiotem prowadzącym gospodarstwo rolne zawierana jest umowa przenosząca własność nieruchomości rolnej określonej w umowie o przejęciu długu na rzecz Skarbu Państwa. W imieniu KOWR umowę o przejęciu długu zawiera dyrektor OT KOWR, działający na podstawie pełnomocnictwa Dyrektora Generalnego KOWR. Umowa zawierana jest w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. 

Przejęcie nieruchomości do Zasobu WRSP następuje na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego nieruchomości wraz ze szczegółowym opisem poszczególnych składników majątku związanego z tą nieruchomością. 

Jeżeli ze wstępnych deklaracji dotychczasowego właściciela wynika, że jest on zainteresowany dzierżawą nieruchomości, OT KOWR powinien wszcząć procedurę jej wydzierżawienia w takim terminie, aby zakończyć ją najpóźniej w dniu, w którym wyznaczony został termin wydania nieruchomości przez dotychczasowego właściciela. 

Postępowanie z przejętym długiem

Zaspokojenie wierzycieli z tytułu przejęcia długu następuje w wysokości proporcjonalnej do wartości przejętej nieruchomości rolnej. W rozliczeniach nie uwzględnia się wartości podatku od towarów i usług. Zaspokojenie wierzycieli następuje bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy o przeniesieniu własności nieruchomości.

Postępowanie z przejętą nieruchomością

Nieruchomość rolna, której własność została przeniesiona na rzecz Skarbu Państwa, wchodzi w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i podlega zagospodarowaniu na zasadach obowiązujących dla nieruchomości Zasobu WRSP. 

Wydzierżawianie nieruchomości, której własność została przeniesiona na rzecz Skarbu Państwa

Nieruchomość o powierzchni przekraczającej 300 ha przed ogłoszeniem wykazu powinna zostać podzielona w taki sposób, aby w przypadku nieskorzystania przez dotychczasowego właściciela z prawa pierwszeństwa do dzierżawy zapewniona została możliwość kontynuowania procedury wydzierżawiania na rzecz rolników na powiększenie lub utworzenie gospodarstw rodzinnych. 

KOWR sporządza wykaz nieruchomości przeznaczonej do dzierżawy, który ogłaszany jest przez okres 14 dni przed dniem ogłoszenia przetargu lub planowanym terminem wydzierżawienia w innym trybie niż przetarg. 

W przypadku nieskorzystania przez dotychczasowego właściciela nieruchomości z prawa pierwszeństwa jej dzierżawy KOWR ogłasza przetarg ograniczony na dzierżawę do rolników indywidualnych. Umowa dzierżawy zawierana jest na okres 20 lat.

Więcej informacji oraz formularze do pobrania pod adresem:
https://www.kowr.gov.pl/restrukturyzacja-zadluzonych-podmiotow/przejecie-dlugu-zobowiazania 

Od 2019 r. do 31 grudnia 2020 r. KOWR przejął protokolarnie do Zasobu WRSP 197,264 ha. W latach 2019–2020 najwięcej wniosków o przejęcie długu w zamian za przeniesienie własności nieruchomości rolnej na rzecz Skarbu Państwa złożono do OT KOWR w Olsztynie (27 wniosków, 18,6 proc. wszystkich złożonych), a następnie Poznaniu (21 wniosków, 14,5 proc.) oraz Białymstoku i Lublinie (po 20 wniosków, po 13,8 proc.).

Grzegorz Nieszczerzewski
Dyrektor Biura Finansowo-Księgowego KOWR