ZDROWIE \ Profilaktyka nowotworów - Aby rak nie był wyrokiem
Fotolia
Choć skłonność do nowotworów dziedziczymy w genach, to, czy zachorujemy, zależy w dużej mierze od naszego trybu życia: aktywności fizycznej, nawyków żywieniowych. Cykliczne badania profilaktyczne mogą z kolei pomóc w wykryciu raka we wczesnym, uleczalnym stadium choroby. Oto kilka zasad, których przestrzeganie nie jest trudne, a może uratować życie!
Choć nowotworem nie można się zarazić, to skala zachorowalności pozwala mówić już o czymś w rodzaju epidemii. Rak, jako choroba cywilizacyjna, wciąż zbiera swoje śmiertelne żniwo. Nie ma chyba nikogo, kto wśród bliskich bądź znajomych się z nią nie zetknął. Choć statystycznie zapadalność na nowotwory rośnie z wiekiem, choroba nie wybiera – dotyka nawet dzieci. A śmierć kolejnych osób młodych czy znanych zwiększają obawy o własne zdrowie. Zastanawiamy się, w jaki sposób uniknąć nowotworu bądź przynajmniej, dzięki wczesnemu wykryciu, zminimalizować jego skutki.
„Dymek” groźniejszy niż geny
Rak jest oczywiście uwarunkowany genetycznie, jednak naukowcy są zgodni – to, czy ostatecznie zachorujemy, zależy od nas samych – od tego, czy prowadzimy siedzący, czy aktywny tryb życia, czy (i przede wszystkim jak) pijemy alkohol, jaką stosujemy dietę, czy palimy papierosy. Jeśli chcemy rzeczywiście zminimalizować ryzyko choroby, musimy całkowicie zrezygnować z palenia papierosów, co więcej, unikać ekspozycji na dym papierosowy – przebywanie w zadymionym pomieszczeniu może być równie groźne jak samo palenie. Działania rakotwórcze ma też alkohol. Tu zagrożenie minimalizujemy pijąc z umiarem, do posiłku. Kluczową rolę odgrywa żywienie – należy ograniczyć spożycie czerwonego mięsa, soli, cukrów, a także produktów wysoko przetworzonych, konserwantów. Lekarze zalecają też ruch fizyczny – przynajmniej pół godziny dziennie pięć dni w tygodniu. Najlepiej na powietrzu. A więc w lesie, za miastem, a nie w okolicy ruchliwej ulicy, gdzie pozytywny efekt naszej aktywności zostanie zabity przez rakotwórcze substancje wydobywające się z samochodowych spalin. Aby uniknąć raka, należy uważać też na niektóre lekarstwa, szczególnie te hormonalne. Naukowcy przestrzegają też przed rakotwórczym promieniowaniem, szczególnie musimy uważać na zwiększone oddziaływanie radonu. Z kolei w ramach profilaktyki nowotworów skóry unikać należy nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne i opalania się w solarium.
Mleczko od mamy przeciw rakowi
Europejski Kodeks Walki z Rakiem zawiera 12 zaleceń, mających pomóc nam ograniczyć zagrożenie nowotworem. Wśród rzeczy tak oczywistych, jak rezygnacja z palenia czy zdrowa dieta, warto zwrócić uwagę na sugerowane szczepienia ochronne m.in. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) dla noworodków. Nowotworom zapobiegać może także… karmienie piersią i zawarta w mleku matki oksytocyna. Jak wynika z badań, właśnie w ten sposób zmniejsza się znacznie ryzyko zachorowania na nowotwór.
Badania przede wszystkim
Nawet najlepsza dieta i zdrowy tryb życia nie dają nam niestety stuprocentowej pewności, że nie zachorujemy. Stąd niezwykle ważne są regularne badania profilaktyczne. Wspomniany europejski kodeks zaleca badania w celu profilaktyki raka jelita grubego (dla wszystkich niezależnie od płci) oraz badania w kierunku raka piersi i raka szyjki macicy (u kobiet). Spoza kodeksu warto jeszcze wspomnieć o regularnych badaniach prostaty u mężczyzn po 40 r. ż. A także profilaktycznych badaniach krwi.
Dla pań w każdym wieku kluczowym badaniem jest cytologia. To badanie mające na celu wykrycie we wczesnym stadium raka szyjki macicy. Jest ono o tyle ważne, że jak wynika z badań statystycznych, w Polsce aż 40 proc. nowotworów szyjki macicy u kobiet jest wykrywanych bardzo późno, na bardzo zaawansowanym stadium ich rozwoju. Leczenie wtedy jest bardzo trudne. Niestety, Polska znajduje się w czołówce rankingu i ma jeden z najwyższych wskaźników zachorowań i umieralności z powodu nowotworów szyjki macicy w Europie. Być może wynika to z faktu, że w Polsce zaledwie 27 proc. kobiet regularnie robi cytologię. Co ciekawe, największe ryzyko zachorowania na ten nowotwór występuje w przypadku kobiet młodych i w średnim wieku. Po 65 roku życia ryzyko zachorowania maleje.
Piersi pod kontrolą
Inną chorobą dziesiątkującą polskie kobiety jest rak piersi. Tu, w odróżnieniu do raka szyjki macicy, prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta z wiekiem. Badaniem mogącym wykryć nowotwór we wczesnym stadium jest mammografia. Dzięki prześwietlaniu tkanek piersi promieniami rentgenowskimi można znaleźć nieprawidłowości dużo wcześniej, niż będzie je można wyczuć w badaniu palpacyjnym. Mammografia i samobadanie są nieocenionymi badaniami, jeśli chodzi o wczesne wykrycie nowotworu.
Kolonoskopia
Inwazyjnym, ale bardzo istotnym badaniem jest kolonoskopia. To badanie pomaga wykryć raka jelita grubego, jednego z równie często występujących nowotworów. Z uwagi na jego inwazyjność badanie powinno być przeprowadzane raz na pięć lat u osób powyżej 60. roku życia, gdyż ryzyko zachorowania z wiekiem wzrasta. U osób młodszych pierwszym badaniem, które pozwala stwierdzić, że w jelitach dzieje się coś niedobrego, jest badanie kału na krew utajoną.
Choć nowotworem nie można się zarazić, to skala zachorowalności pozwala mówić już o czymś w rodzaju epidemii. Rak, jako choroba cywilizacyjna, wciąż zbiera swoje śmiertelne żniwo. Nie ma chyba nikogo, kto wśród bliskich bądź znajomych się z nią nie zetknął. Choć statystycznie zapadalność na nowotwory rośnie z wiekiem, choroba nie wybiera – dotyka nawet dzieci. A śmierć kolejnych osób młodych czy znanych zwiększają obawy o własne zdrowie. Zastanawiamy się, w jaki sposób uniknąć nowotworu bądź przynajmniej, dzięki wczesnemu wykryciu, zminimalizować jego skutki.
„Dymek” groźniejszy niż geny
Rak jest oczywiście uwarunkowany genetycznie, jednak naukowcy są zgodni – to, czy ostatecznie zachorujemy, zależy od nas samych – od tego, czy prowadzimy siedzący, czy aktywny tryb życia, czy (i przede wszystkim jak) pijemy alkohol, jaką stosujemy dietę, czy palimy papierosy. Jeśli chcemy rzeczywiście zminimalizować ryzyko choroby, musimy całkowicie zrezygnować z palenia papierosów, co więcej, unikać ekspozycji na dym papierosowy – przebywanie w zadymionym pomieszczeniu może być równie groźne jak samo palenie. Działania rakotwórcze ma też alkohol. Tu zagrożenie minimalizujemy pijąc z umiarem, do posiłku. Kluczową rolę odgrywa żywienie – należy ograniczyć spożycie czerwonego mięsa, soli, cukrów, a także produktów wysoko przetworzonych, konserwantów. Lekarze zalecają też ruch fizyczny – przynajmniej pół godziny dziennie pięć dni w tygodniu. Najlepiej na powietrzu. A więc w lesie, za miastem, a nie w okolicy ruchliwej ulicy, gdzie pozytywny efekt naszej aktywności zostanie zabity przez rakotwórcze substancje wydobywające się z samochodowych spalin. Aby uniknąć raka, należy uważać też na niektóre lekarstwa, szczególnie te hormonalne. Naukowcy przestrzegają też przed rakotwórczym promieniowaniem, szczególnie musimy uważać na zwiększone oddziaływanie radonu. Z kolei w ramach profilaktyki nowotworów skóry unikać należy nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne i opalania się w solarium.
Mleczko od mamy przeciw rakowi
Europejski Kodeks Walki z Rakiem zawiera 12 zaleceń, mających pomóc nam ograniczyć zagrożenie nowotworem. Wśród rzeczy tak oczywistych, jak rezygnacja z palenia czy zdrowa dieta, warto zwrócić uwagę na sugerowane szczepienia ochronne m.in. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) dla noworodków. Nowotworom zapobiegać może także… karmienie piersią i zawarta w mleku matki oksytocyna. Jak wynika z badań, właśnie w ten sposób zmniejsza się znacznie ryzyko zachorowania na nowotwór.
Badania przede wszystkim
Nawet najlepsza dieta i zdrowy tryb życia nie dają nam niestety stuprocentowej pewności, że nie zachorujemy. Stąd niezwykle ważne są regularne badania profilaktyczne. Wspomniany europejski kodeks zaleca badania w celu profilaktyki raka jelita grubego (dla wszystkich niezależnie od płci) oraz badania w kierunku raka piersi i raka szyjki macicy (u kobiet). Spoza kodeksu warto jeszcze wspomnieć o regularnych badaniach prostaty u mężczyzn po 40 r. ż. A także profilaktycznych badaniach krwi.
Dla pań w każdym wieku kluczowym badaniem jest cytologia. To badanie mające na celu wykrycie we wczesnym stadium raka szyjki macicy. Jest ono o tyle ważne, że jak wynika z badań statystycznych, w Polsce aż 40 proc. nowotworów szyjki macicy u kobiet jest wykrywanych bardzo późno, na bardzo zaawansowanym stadium ich rozwoju. Leczenie wtedy jest bardzo trudne. Niestety, Polska znajduje się w czołówce rankingu i ma jeden z najwyższych wskaźników zachorowań i umieralności z powodu nowotworów szyjki macicy w Europie. Być może wynika to z faktu, że w Polsce zaledwie 27 proc. kobiet regularnie robi cytologię. Co ciekawe, największe ryzyko zachorowania na ten nowotwór występuje w przypadku kobiet młodych i w średnim wieku. Po 65 roku życia ryzyko zachorowania maleje.
Piersi pod kontrolą
Inną chorobą dziesiątkującą polskie kobiety jest rak piersi. Tu, w odróżnieniu do raka szyjki macicy, prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta z wiekiem. Badaniem mogącym wykryć nowotwór we wczesnym stadium jest mammografia. Dzięki prześwietlaniu tkanek piersi promieniami rentgenowskimi można znaleźć nieprawidłowości dużo wcześniej, niż będzie je można wyczuć w badaniu palpacyjnym. Mammografia i samobadanie są nieocenionymi badaniami, jeśli chodzi o wczesne wykrycie nowotworu.
Kolonoskopia
Inwazyjnym, ale bardzo istotnym badaniem jest kolonoskopia. To badanie pomaga wykryć raka jelita grubego, jednego z równie często występujących nowotworów. Z uwagi na jego inwazyjność badanie powinno być przeprowadzane raz na pięć lat u osób powyżej 60. roku życia, gdyż ryzyko zachorowania z wiekiem wzrasta. U osób młodszych pierwszym badaniem, które pozwala stwierdzić, że w jelitach dzieje się coś niedobrego, jest badanie kału na krew utajoną.
Artykuł współfinansowany z funduszu prewencyjnego PZU
Autor: